Các điểm yếu Tomahawk (tên lửa)

Giống như mọi vũ khí khác, dù hiện đại nhưng Tomahawk cũng có những điểm yếu để khai thác.

Điểm yếu trong hệ thống điều khiển

Điểm yếu căn bản của Tomahawk nằm ở cơ chế dẫn đường dù đây là khâu quan trọng nhất quyết định chất lượng tên lửa. Đối với cơ chế dẫn đường TERCOM, bản đồ khu vực mục tiêu bắt buộc phải được nạp vào tên lửa. Do đó, tên lửa gặp nhiều khó khăn khi hoạt động ở những khu vực địa lý phức tạp nhiều đồi núi. Trong những lần tấn công vào Afghanistan, nơi có địa hình phức tạp đã bộc lộ điểm yếu của Tomahawk. Tên lửa gặp khó khăn trong việc tiếp cận các mục tiêu bên trong các khu vực rừng núi.

Cơ chế dẫn đường DSMAC thì đòi hỏi tên lửa phải có bộ nhớ đủ lớn để cập nhật nhiều hình ảnh, ngoài ra cần có hệ thống liên kết dữ liệu băng thông rộng để cập nhật ảnh mục tiêu trong thời gian thực. Việc truyền và nhận hình ảnh có độ trễ nhất định từ 1-2 giây. Ngoài ra, điều kiện thời tiết như mưa, sương mù, gió cát... có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng hình ảnh và tốc độ truyền dữ liệu. DSMAC thường bị chậm và chưa thực sự hiệu quả. Nó cũng dễ bị đánh lừa bởi các biện pháp ngụy trang. Để gây nhiễu DSMAC, có thể sử dụng các màn khói ở cự ly cách mục tiêu bị tấn công 25–30 km và sử dụng các vật cản hồng ngoại để làm trục trặc các hệ dẫn quang-điện tử và truyền hình giai đoạn cuối[16].

Đối với khả năng dẫn đường bằng tín hiệu GPS, nếu tín hiệu vệ tinh bị gây nhiễu sẽ khiến tên lửa dễ bay trượt mục tiêu. Trong chiến tranh Iraq, có nhiều tên lửa Tomahawk đã bị gây nhiễu. Theo một số nguồn tin, một lượng không nhỏ đã bay lạc sang tận Afghanistan và không phát nổ. Trong chiến dịch "Con Cáo sa mạc" từ ngày 16 đến ngày 19/12/1998, Mĩ phóng 415 quả tên lửa hành trình trong đó có 325 quả tên lửa Tomahawk phóng từ tàu biển, 90 quả AGM-86 phóng từ máy bay, dự kiến khả năng 100/147 mục tiêu của Irắc bị phá huỷ. Tuy nhiên tên lửa hành trình của Mĩ chỉ đánh trúng khoảng 20%, vì Irắc đã có kinh nghiệm phòng tránh[17]. Từ đầu năm 2003, khi Mỹ tấn công Iraq, trong 5 ngày đầu, hàng chục tên lửa Tomahawk đã trượt mục tiêu do Iraq sử dụng các thiết bị gây nhiễu mua của Nga. Chỉ sau khi không quân Mỹ phá hủy các máy gây nhiễu bằng một đợt ném bom rải thảm, các tên lửa Tomahawk mới có thể khôi phục khả năng tấn công.

Trong vụ tập kích sân bay Shayrat của Syria vào ngày 7/4/2017, Mỹ đã phóng 59 quả tên lửa Tomahawk. Theo tuyên bố của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, 58 quả tên lửa đã bắn trúng vào khu vực sân bay, 20% số máy bay vẫn còn đang hoạt động của Syria đã bị tiêu diệt sau vụ tấn công[18] Tuy nhiên, theo tuyên bố của Bộ quốc phòng Nga thì có tới 34 quả bị rơi trước khi tới mục tiêu. Theo tờ “Veterans Today” của các nhà báo từng là quân nhân Hoa Kỳ, trong số 34 lửa hành trình Tomahawk của Mỹ bị rơi, có 5 quả rơi trên đất liền, còn 29 quả rơi ngay từ ngoài biển[19]. Trong số 25 quả bay tới nơi, 2 quả bị chệch hướng và rơi cách sân bay khoảng 1 – 2 km, chỉ có 23 quả đánh trúng khu vực sân bay (trong số 23 quả này cũng chỉ có khoảng 10 quả thực sự đánh trúng các ụ chứa máy bay, trạm điều khiển hoặc kho đạn, số còn lại đã bị chệch vài chục mét nên không gây phá hủy nhiều). Sân bay Shayrat bị hư hại nhẹ, khoảng 7 binh sĩ và 9 dân thường thiệt mạng, 9 máy bay cũ bị phá hủy hoặc bị hỏng nặng, nhưng sân bay đã khôi phục hoạt động vào ngay hôm sau. Như vậy, theo nhận định của Vetteran Today, cuộc tấn công trị giá tới gần 100 triệu USD nhưng chỉ đạt hiệu quả rất nhỏ. Không rõ nguyên nhân tỷ lệ đánh trúng đích rất nhỏ trong cuộc tấn công này, nhưng xác những quả tên lửa Tomahawk được tìm thấy rải rác xung quanh sân bay và còn khá nguyên vẹn, chứng tỏ chúng không hề bị đánh chặn bằng tên lửa phòng không. “Veterans Today” phỏng đoán có thể số tên lửa này đã bị Nga gây nhiễu bằng hệ thống đối kháng điện tử Khibiny trang bị trên chiến đấu cơ hoặc hệ thống Krasukha-4 được triển khai tại khu vực gần với Tartus và Shayrat. Theo “Veterans Today” dự đoán thì có thể khi Tomahawk tiến gần đến bờ biển khu vực Tartus, do địa hình phức tạp nên các cảm biến TERCOM đã được kích hoạt, trong đó có thiết bị đo độ cao, sóng vô tuyến của thiết bị này sẽ bị hệ thống Krasukha-4 phát hiện và gây nhiễu, khiến tên lửa tự lao xuống đất[20]. Những hình ảnh được Mỹ công bố ghi lại quá trình tấn công từ các máy bay do thám cũng cho thấy các quả tên lửa Tomahawk gần như đánh chệch mục tiêu, nhiều cụm nhà chứa máy bay hoàn toàn không hề hấn gì[21]

Vận tốc bay

Đường bay của Tomahawk bị phụ thuộc cứng nhắc vào đặc điểm chia cắt nhất định của bề mặt địa hình. Vì thế, buộc phải phóng một số lượng lớn Tomahawk bay theo cùng một đường bay hay một số đường bay nằm gần nhau. Do đó, nếu dự báo được đường bay của Tomahawk sẽ dễ dàng thiết lập hệ thống phòng không nhiều tầng cho mục tiêu cần bảo vệ[16].

Tên lửa hành trình Tomahawk có tốc độ cận âm (dưới âm thanh), tốc độ bay chỉ đạt 800 km/h, hơn nữa độ cao bay cũng khá thấp, mặc dù khó bị radar phát hiện, nhưng lại dễ bị hỏa lực phòng không tầm thấp bắn hạ. Trong chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, trong số 288 tên lửa Tomahawk được bắn đi, 29 quả đã bị bắn hạ bởi quân đội Iraq, tỷ lệ đánh chặn đạt 10%.[16] Còn năm 1993, khi Tomahawk tấn công vào các căn cứ hạt nhân của Iraq, tỷ lệ bắn hạ thành công của Iraq đã đạt đến 18%.[22]

Năm 1999, lực lượng phòng không Nam Tư chỉ có các hệ thống phòng không cũ như S-75 Dvina, S-125 Pechora, Strela-1 và Strela-10, tên lửa phòng không mang vác Strela-2 và pháo phòng không. Tuy nhiên, với chiến thuật hợp lý, Nam Tư đã bắn hạ được khoảng 40 quả Tomahawk, đạt tỷ lệ 20%.[16] Phi công tiêm kích Miroslav Druginic được Nam Tư ghi nhận trong 1 đêm đã bắn rơi 6 tên lửa hành trình bằng một máy bay tiêm kích[cần dẫn nguồn]. Nam Tư cũng sử dụng rộng rãi các hệ thống phòng không tầm ngắn có hiệu quả khá cao và ít chịu tác động của khí tài tác chiến điện tử, bắn vào các mục tiêu quan sát được bằng mắt như tên lửa hành trình bay thấp. Ước tính trong cuộc tấn công Nam Tư, chỉ có 60-70% trong tổng số tên lửa hành trình của Mỹ bay tới được mục tiêu, thay vì 80-90% như đã đạt được trong điều kiện lý tưởng của chiến tranh Iraq năm 1991.[23]

Ngày 14/4/2018, 105 tên lửa hành trình (bao gồm gần 70 quả Tomahawk) được phóng từ các chiến hạm của Hải quân Mỹ cùng với các tên lửa hành trình và tên lửa Storm Shadow của AnhPháp đã tấn công các mục tiêu ở Syria. Phía Syria tuyên bố họ đã bắn hạ 71 tên lửa hành trình nhắm vào Syria[24] Cụ thể, Syria đã phóng 112 quả đạn từ nhiều loại hệ thống phòng không, đạt tỷ lệ trúng đích rất cao: 23/25 tên lửa Pantsir-S1, 24/29 tên lửa của hệ thống Buk, 5/12 tên lửa SA-3, 11/21 tên lửa SA-6, 5/11 tên lửa 9K33 Osa, 3/5 tên lửa SA-9 đã diệt mục tiêu thành công. Tất cả bốn tên lửa nhằm vào sân bay Dumayr, 18 tên lửa phóng tới căn cứ không quân Blei, 14 tên lửa nhắm tới sân bay Shayrat và T-4 đã bị hạ. Phòng không Syria cũng diệt thành công 5/9 tên lửa hướng tới căn cứ không quân Mezzeh, 13/16 tên lửa đánh vào sân bay Homs, Tuy nhiên, quân đội Syria chỉ chặn được 5/30 tên lửa tấn công trung tâm nghiên cứu tại Barzeh và Djaramani (do các cơ sở này đã bị bỏ hoang nên có ít hệ thống phòng không bảo vệ)[25] Ngày 25/4/2018, Nga công bố: trong số 105 quả tên lửa được Anh-Pháp-Mỹ được phóng đi, chỉ có 22 quả trúng đích (tỷ lệ trúng đích chỉ đạt 21%). 66 quả đã bị Syria bắn hạ và 17 quả khác bị trượt mục tiêu (do bị gây nhiễu hoặc bị trục trặc)[26]

Giá thành

Tomahawk có giá thành cao (~1,87 triệu USD/quả thời giá 2017, tương đương với giá của một chiếc xe bọc thép) nên nó được dành cho những mục tiêu quan trọng, nó không thích hợp cho chiến tranh chống du kích hoặc bắn vào mục tiêu có giá trị thấp.[16]

Khi tấn công, tên lửa đòi hỏi phải được cung cấp những thông tin tình báo chính xác và kịp thời về mục tiêu. Năm 1998, Mỹ đã bắn hàng chục tên lửa hành trình vào các trại huấn luyện của Al-Qaeda ở Afghanistan, tiêu tốn hàng chục triệu USD, nhưng Osama bin Laden đã rời khỏi đó từ trước và chỉ có vài lính bị tiêu diệt trong vụ tấn công tốn kém này.[10]

Việc ngụy trang, chế tạo mục tiêu giả sẽ đánh lừa các hệ thống trinh sát, nếu Tomahawk đánh nhầm vào các mục tiêu giả thì coi như quả tên lửa giá 1,6 triệu USD bị mất một cách vô ích. Các mục tiêu giả làm bằng gỗ hoặc cao su có giá thành rất rẻ và dễ được sản xuất hàng loạt, chúng sẽ khiến đối phương bối rối, không thể nhận ra mục tiêu thật nằm giữa hàng trăm mục tiêu giả. Ngay cả một quốc gia mạnh như Hoa Kỳ cũng có thể bị số lượng lớn mục tiêu giả làm cạn kiệt lượng tên lửa Tomahawk có trong kho.

Năm 1999, bất chấp việc Mỹ đã bắn 218 quả Tomahawk cùng hàng ngàn phi vụ ném bom khác, quân đội Nam Tư đồn trú ở Kosovo đã rút khỏi Kosovo gần như đầy đủ biên chế, vũ khí và trang bị hầu như không bị tổn thất.[10] Những chiếc máy bay mà các vệ tinh Mỹ chụp ảnh được thực ra là các mô hình làm bằng gỗ dán hoặc bằng cao su bơm hơi. Trước khi xảy ra xung đột, Nam Tư đã chế tạo đến 200 mô hình máy bay MiG-29MiG-21 bằng gỗ dán và đã khiến Mỹ lãng phí nhiều tên lửa để tiêu diệt những mô hình giả này.[10] Gần 100% mục tiêu công nghiệp dầu mỏ, 70% mục tiêu của công nghiệp hàng không, 40-50% các nhà máy xe tăng, đạn dược, gần 70% đường ô tô và đường sắt, 20-80% hạ tầng quân sự bị loại khỏi vòng chiến. Tuy nhiên, phòng không Nam Tư đã duy trì được thời gian tác chiến khá dài trong điều kiện không quân NATO chiếm ưu thế áp đảo cả về số lượng lẫn chất lượng. Nghệ thuật nguỵ trang mục tiêu xuất sắc của Nam Tư đã xoá tan huyền thoại về sự "toàn năng" của các phương tiện trinh sát và vũ khí hiện đại. Theo lời khẳng định của Mỹ, Nam Tư đã không còn quân đội sau những trận không kích ác liệt. Tuy nhiên, điều sửng sốt đối với đa số các nhà quan sát là quân đội Nam Tư đồn trú ở Kosovo vẫn còn gần như đủ biên chế, cùng vũ khí và trang bị. Hầu như toàn bộ các máy bay chiến đấu Nam Tư đã tự bay khỏi sân bay Pristina, trong đó 11 chiếc bay ngay và 3 chiếc còn lại bay đi sau vài ngày sửa chữa nhỏ (theo các báo cáo của NATO dựa trên ảnh vệ tinh thì các máy bay này bị coi là đã bị tiêu diệt, nhưng thực ra các bức ảnh vệ tinh chụp được chỉ các mục tiêu giả).[23]

Vì những điểm yếu trên, Tomahawk có thể không phát huy được tác dụng khi tấn công vào các quốc gia có lực lượng phòng không mặt đất hiện đại.

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Tomahawk (tên lửa) http://www.485tmw.com/ http://news.blogs.cnn.com/2011/03/20/libya-live-bl... http://edition.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/22/lib... http://us.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/19/libya.ci... http://www.defensenews.com/story/defense/policy-bu... http://abcnews.go.com/Blotter/cruise-missiles-stri... http://www.imagesatintl.com/us-strike-syria/ http://independentdailynews.com/raytheon-wins-navy... http://www.infodefensa.com/esp/noticias/noticias.a... http://www.itv.com/news/update/2017-04-07/syrian-p...